HOW ARE YOU? jest kontynuacją projektu „WELCOME”, w ramach którego odbyła się konferencja, wystawa oraz opublikowana została książka poruszająca zagadnienia związane z kryzysem migracyjnym dotykającym współczesną Europę, z udziałem m. in. Andy Rottenberg, prof. Zbigniewa Mikołejko, Doroty Masłowskiej i Kholoud Charaf.

W czasie trwania wystawy HOW ARE YOU? wspólnie z Solidarnym Domem Kultury Słonecznik będziemy zbierać środki na działalność kolektywu Livyj Bereh (Lewy Brzeg) – naszym celem jest sfinansowanie naprawy przynajmniej jednego domu zniszczonego w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę.

„Wszyscy mówimy o wojnie, nawet jeśli nie wspominamy o niej bezpośrednio. Jest ona domyślnie włączona do naszego codziennego dyskursu”.

Maria Matiashova

 

HOW ARE YOU?

 

Wystawa powstaje w wyniku refleksji nad znaczeniem poczucia koherencji i związanej z nim sprawczości w kontekście aktualnych wyzwań. Poczucie koherencji jest konstruktem teoretycznym wprowadzonym przez socjologa Aarona Antonovskiego; wskazuje na znaczenie przekonania człowieka o przewidywalności i racjonalności świata, a także poczucia zasadności swojego położenia względem niego. Za kluczowe uznaje istnienie zasobów odpornościowych¹, których brak może uniemożliwiać podjęcie działania. Tym samym wobec nieustającego napływu dowodów ogromnego ludzkiego cierpienia trudno nie stawiać pytań o własną siłę sprawczą. Wydarzenia składające się na naszą rzeczywistość nie pozwalają o sobie zapomnieć, są obecne w każdej naszej aktywności, a szeroko rozumiana kondycja ludzka jest ściśle związana z sytuacją społeczno-polityczną. Bezsilność, niepokój, wypalenie i towarzyszący im kryzys są powszechnym zjawiskiem dotykającym całych społeczności. Jednocześnie jesteśmy świadkami okoliczności, które domagają się naszej reakcji.

Chcemy odnieść się do przeżycia, jakim jest codzienne funkcjonowanie wobec toczących się konfliktów. W związku z kryzysem – także kryzysem rozumienia i wiedzy – chcemy opowiadać o doświadczeniach zaświadczających o rzeczywistości, a precyzyjniej: o „niepojmowalnej” rzeczywistości – przedstawione na wystawie projekty są w bliskiej relacji z językiem figuratywnym, mającym związek z wyartykułowaniem przeżycia trudnego do wyrażenia w słowach. Dokonują one analizy zastanej rzeczywistości, wykorzystując często perspektywę dziecka, motyw pozornej zabawy. Postanowiliśmy mówić o naszym sprzeciwie wobec wojny za pomocą obrazów niebędących bezpośrednim zdaniem relacji z okrucieństw, które niesie. Staramy się zajrzeć głębiej, dotknąć delikatnych przestrzeni wynikających z doświadczenia i zadać pytanie: „Jak się czujesz?”.

Psychoanalitycy podkreślają znaczenie pierwotnych i wczesnodziecięcych procesów psychicznych. Za szczególnie istotne uznają badania wskazujące, że podobne mechanizmy są odpowiedzialne za nieuświadomione procesy u dorosłego człowieka. Wystawa opowiada o formach zaangażowania, również tych, do których dąży się podświadomie. Chcemy przyjrzeć się przestrzeni „niewiedzenia”², która nie wiąże się bezpośrednio z zagadnieniami intelektualnymi – bliżej jej do przeżycia, emocji i aktywności, jaką w związku z nimi podejmujemy. Jest obszarem pośrednim między odbieraniem a myśleniem³. W postawie „niewiedzenia” tkwi potencjał transformacyjny, który możemy porównać do wejścia do podziemi, do ciemności, które sprzyjają wyostrzeniu się zmysłów.

Wystawa nie jest prezentacją, lecz konfrontacją, a pytanie postawione w tytule ma moc terapeutyczną – próby nazywania emocji sprzyjają procesom uzdrawiania, poczucie wpływu na teraźniejszość zaczyna się od rozpoznania, kim jesteśmy wobec aktualnych wydarzeń, jak nas one kształtują, jakie mamy przekonania i jaki wpływ mają na nasze działania – zdaniem Solnit „w momentach wstrząsu ludzie stają się członkami pewnego «my», które wcześniej nie istniało, w każdym razie nie jako jedność obdarzona mocą sprawczą, tożsamością i siłą do działania”⁴.

W wystawie biorą udział artystki i artyści różnych narodowości i kultur, a ich języki i sposoby wypowiedzi przeplatają się i uzupełniają, tworząc wielogłos odnoszący się do wspólnoty doświadczeń, solidarności i potrzeby współdziałania. Wspólnym mianownikiem prezentowanych prac jest diagnozowanie aktualnej rzeczywistości, ujmowanie jej w formy, wyrażanie i inicjowanie procesu zmian.

 

„Społeczeństwo można porównać do pogrążonego we śnie olbrzyma; gdy się budzi, gdy my się budzimy, nie jesteśmy już tylko publicznością: stajemy się społeczeństwem obywatelskim o nadludzkiej sile, którego pokojowe metody niekiedy, przez krótką, acz pełną blasku chwilę okazują się o wiele potężniejsze aniżeli przemoc, potężniejsze od reżimów i armii. Piszemy historię własnymi stopami, własną obecnością i zabieranym przez nas zbiorowym głosem, naszymi zbiorowymi wizjami”.

Rebecca Solnit, Nadzieja w mroku, tłum. Anna Dzierzgowska, Sławomir Królak, Karakter, Kraków 2019, s. 29.

---

¹ Uogólnione zasoby odpornościowe – szereg czynników pozwalających zachować dobre zdrowie.
² Zagadnienie „niewiedzy” szeroko omawiane jest w książce Psychoterapia. Między wiedzeniem a niewiedzeniem, red. Wojciech Drath, Bogdan de Barbaro, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.
³ Wojciech Drath, Badanie jakościowe zjawiska niewiedzenia, w: tamże, s. 186.
⁴ Rebecca Solnit, Nadzieja w mroku, tłum. Anna Dzierzgowska, Sławomir Królak, Karakter, Kraków 2019, s. 28.

Organizator: Fundacja Sztuk Wizualnych
Współorganizator: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki
Partnerzy: Pałac Potockich, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.
#KrakówMiastoKultury